Evin Değerini Tapuda Düşük Gösterenleri Bekleyen Riskler!

Konut alım satım işlemlerinde en sık rastlanan sorunlardan biri gayrimenkulün değerini, daha az tapu harcı ve vergi ödemek için düşük göstermektir. Bu her ne kadar o an için kısmi bir kar sağlasa da uzun vadede barındırdığı riskleri nedeniyle zarar ettirecek bir durumdur.

Tapu Harcı Nasıl Hesaplanır?

Tapu harcı, bir gayrimenkulün alım-satım işlemleri sırasında verilen tapu hizmetleri karşılığında ilgili tapu müdürlüğüne yatırılan hizmet bedelidir. Türkiye’de gayrimenkul alım-satım işlemlerinde gayrimenkul satış bedelinin yüzde 4’ü tutarında tapu harcı ödenir.

Tapu harcı, tapuya alıcı veya satıcının beyan ettiği gayrimenkul alış/satış tutarı üzerinden yapılır.

Örneğin, gayrimenkul alış/satış bedelinin tapuya 400 bin lira olarak beyan edilmesi durumunda hem alıcı hem de satıcı 8.000 lira tapu harç bedeli ödemesi yapar. Yani toplamda 16 bin lira ödeme gerçekleştirilir.

Satış işlemlerinde 2020 yılı için döner sermaye hizmet bedeli 157 lira, ilave hizmet bedeli 21,50 lira olmak üzere 178,50 lira döner sermaye bedeli bulunuyor. 

Rayiç Değer – Gerçek Değer

Daha az tapu harcı ödemek için uygulamada taraflar çoğu zaman gayrimenkulün gerçek satış değeri yerine daha düşük bir satış bedeli beyan ederler. Beyan edilen bu tutar, çoğu zamanda gayrimenkulün belediyece belirlenen rayiç değeri veya bu değerin biraz daha yukarısında bir değerdir.

Belediyeler, emlak vergisine esas olmak maksadıyla gayrimenkulün rayiç değerini belirler. Bu rayiç değer, aynı zamanda gayrimenkulün belediyelerce hesaplanan satışa esas minimum birim metrekare değerini ifade eder.

Diğer bir deyişle, gayrimenkulün tapu müdürlüğünde beyan edilen satış bedeli belediyece belirlenen rayiç değerden daha düşük bir tutar olamaz.

Öte yandan gerçek rayiç bedel ise gayrimenkulün güncel piyasadaki alım-satım değerini ifade eder. Belediyece belirlenen rayiç bedel, minimum birim metrekare değerler üzerinden hesaplandığı için çoğu zaman güncel piyasa değerinin altında bir tutardır.

Evin Değerini Düşük Göstermenin Riskleri

Gayrimenkul devir işlemlerinde, kanunen, taraflar gerçek satış bedelini beyan etmekle yükümlüdür. Buna karşılık, yukarıda bahsedildiği gibi, genellikle taraflar düşük harç ödemek amacıyla tapu müdürlüğünde ilgili belediye tarafından belirlenen rayiç değer gibi daha düşük bir bedel beyan etmektedir.

Tapudaki satış bedelinin, gerçek satış bedeli yerine daha düşük bir tutar üzerinden beyan edilmesinin çeşitli riskleri bulunmaktadır.

Bunlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Alım satım aşamasında satış bedelinin tamamı peşin olarak ödenmemiş, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa, alıcı tarafın ödemeyi geciktirmesi ya da ödememesi durumunda satıcı kural olarak yalnızca tapuda gösterilen bedel üzerinden hak talep edebilir.
• Hisseli tapuya sahip bir gayrimenkul almanız halinde, diğer hissedar şuf’a (ön alım) hakkını kullanarak gayrimenkulü tapuda belirtilen düşük bedel ile elinizden alabilir.
• Belediye rayiç bedeli üzerinden satın aldığınız bir gayrimenkulü satarken alıcı bankadan kredi kullanmak isteyebilir. Gelir İdaresi Başkanlığı, bankadan çekilen kredilerin miktarını öğrenerek, beyan edilen değerle karşılaştırma yapmaktadır. Yani konut kredisiyle gayrimenkul alınması halinde gayrimenkulün değerinin gerçek satış bedeli olarak gösterilmek zorundadır. Dolayısıyla siz belediye rayiç bedelinden göstererek aldığınız evi gerçek piyasa değeri üzerinden satmanız halinde kazancınız olduğundan çok daha fazla gözükecek ve daha çok gelir vergisi ödemek durumunda kalacaksınız.
• Satış bedelinin gerçek satış değerinden daha düşük gösterildiğinin tespit edilmesi halinde  Maliye, eksik beyan edilen satış değeri farkının üç katı tutarında vergi cezası ve yine bu tutarda usulsüzlük cezasını işlem tarihinden itibaren hesap edilecek faiziyle birlikte tahsil edilir.

Tapu Pişmanlık Dilekçesi

Gayrimenkul bedeli tapuya düşük beyan edildiği için daha az harç bedeli ödendiyse Gelir İdaresinin inceleme başlatma ve yukarıda detaylarıyla hesaplandığımız şekilde ceza kesme veya alış harç bedelinin düşük olmasından dolayı satış işleminde yüksek vergi doğma ihtimali mevcut.

Bu sebeplerden dolayı tapuya beyan edilen tapu harcı bedelini Gelir İdaresine pişmanlık dilekçesi vererek yükseltme şansı var.

Pişmanlık dilekçesi verilmesi durumunda beyan farkının tapu harcı bedeli (hem alıcı hem de satıcı yani toplamda yüzde 4) yasal faizi ile ödeniyor. Öte yandan pişmanlık dilekçesi verilmesi durumunda hesaplanan eksik tutarın yüzde 25’ine denk gelen vergi ziyaı cezası da ödenmiyor.

Ancak pişmanlık dilekçesi verilebilmesi için Gelir İdaresinin işlem başlatmamış olması gerekiyor. Bu konuda daha detaylı bilgi için Gelir İdaresinin 189’nolu çağrı merkezini arayabilirsiniz.

Gayrimenkul Değer Artışı Kazanç Vergisi

Tapu harcı ile ilgili bir diğer konu da konut alım tarihi üzerinden 5 yıl geçmeden satılması halinde ödenecek olan Gayrimenkul Değer Artış Kazancı Vergisi’dir. Burada bazı satıcılar tapuda beyan edilecek satış değerini düşük göstermeye çalışarak alım ve satım arasında elde ettiği karı saklamaya, böylece daha düşük vergi ödemeye çalışabilirler. Bunun tespiti durumunda tapu harçlarının düzeltilmesine benzer şekilde eksik ödenen (Gayrimenkul Değer Artış Kazancı) vergisinin de tamamlanması ve yanlış beyan için ceza ödenmesi gerekecektir.

Satış bedelinin eksik gösterilmesi alıcı için de riskler oluşturur ve ileride evi satmak istediğinde daha yüksek gelir vergisi ödemesine sebep olabilir. Özellikle satış bedelinin eksik beyanı ve düşük tapu harcı ödenmesi ile bağlantılı cezalardan sonra tapuda doğruya daha yakın bedeller beyan edilmeye başlandı. Yeni konut alımlarında gerçek satış bedellerinin veya en azından gerçeğe yakın bedellerin bildirilmeye başlanması, evlerin tapuda görünen değerlerini de yukarı çekti. Geçtiğimiz yıllarda evini satın alırken değeri düşük göstermiş kişiler, satın alım tarihi üzerinden 5 yıl geçmeden evi satmak istediklerinde gerçek değeri gösterince, aradaki alım ve satım farkından dolayı fazla kâr elde etmiş gibi göründüler. Bu yüksek kârdan dolayı ödenen vergi tutarları da katlandı.

Örneğin, 2016 yılı Ocak ayında 250 bin liraya evini almış bir kişinin tapuda 150 bin lira ev değeri beyan ederek tapu harcı yatırdığını varsayalım. Konutunu da 2020 Ocak ayında 400 bin liraya satarken bu sefer doğru değer olan 400 bin lirayı beyan etsin. Bu durumda aradaki kar, kağıt üzerinde 250 bin lira görüneceği için satıcıya yaklaşık 21 bin lira bir değer artış kazancı vergi ödemesi tahakkuk edecektir.

Ev alımı sırasında gerçek bedeli (yani 250 bin lira) belirtmiş olsaydı, herhangi bir değer artış vergi ödemesi tahakkuk etmeyecek (istisna tutarı ve enflasyon farkından dolayı vergi ödemesi çıkmıyor) ve sadece toplamda 4 bin lira (100 bin lira x yüzde 4) fazladan bir tapu harcı ödemesi oluşacaktı. Tapu harcını düşük göstermesinden dolayı 17 bin lira (21 bin lira – 4 bin lira) fazladan bir ödeme yapmak zorunda kaldı. Bu durumu yaşamamak için en doğru yol konut alım bedeli üzerinden tapu harcı beyanında bulunmaktır.